• Başlangıç
  • Ana Dili Olarak Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Çalışma Toplantısı Bildirileri
  • Beşbalıklı Şingko Şeli Tutung Anısına Uluslararası Eski Uygurca Çalıştayı Bildirileri
  • Bozkırdan Bağımsızlığa Manas
  • Dîvânu Lugâti’t-Türk Veri Tabanı
  • Doğumunun 400. Yılı Dolayısıyla Uluslararası Evliya Çelebi ve Seyahatname’si Toplantısı Bildirileri
  • Eskişehir İli Manav Ağızları
  • Gagavuz Türkçesi Araştırmaları Bilgi Şöleni
  • Hamza Zülfikar Armağanı
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Edebiyat Eleştirileri
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Hikâyeler
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Oyunlar
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Ayna
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Ben Deli miyim?
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Billur Kalp
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Bir Muadele-i Sevda
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Cadı
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Can Pazarı
  • Hüseyin Rahmi Gürpınar – Cehennemlik
  • Hüseyin Rahmi Gürpınar – Deli Filozof
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Dirilen İskelet
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Dünyanın Mihveri Kadın mı, Para mı?
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Efsuncu Baba
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Eşkıya İninde
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu?
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Gönül Bir Yel Değirmenidir Sevda Öğütür
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Gulyabani
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Hakk’a Sığındık
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Hayattan Sahifeler
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – İffet
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – İnsan Önce Maymun muydu?
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Kaderin Cilvesi
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Kesik Baş Zabıta Romanı
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Kokotlar Mektebi
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Metres
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Mezarından Kalkan Şehit
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Muhabbet Tılsımı
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Mürebbiye
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Namuslu Kokotlar
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Nimetşinas
  • Hüseyin Rahmi Gürpınar – Ölüler Yaşıyorlar mı?
  • Hüseyin Rahmi Gürpınar – Ölüm Bir Kurtuluş mudur?
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Sevda Peşinde
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Şeytan İşi
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Şıpsevdi
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Son Arzu
  • Hüseyin Rahmi Gürpınar – Tebessüm-i Elem
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Tesadüf
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Toraman
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Tutuşmuş Gönüller
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR – Utanmaz Adam
  • Hüseyin Rahmi GÜRPINAR: Şıpsevdi
  • II. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Bilgi Şöleni Bildirileri
  • IX. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bilge Tonyukuk Anısına (I. Cilt)
  • IX. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bilge Tonyukuk Anısına (II. Cilt)
  • Jean DENY Armağanı
  • Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Fiil Çekim Kılavuzu
  • KAYGUSUZ ABDÂL KÜLLİYATI: Abdurrahman GÜZEL
  • Macit GÖKBERK Armağanı
  • Németh Armağanı
  • Nutuk Veri Tabanı
  • Ölümünün 100. Yılında Ármin VÁMBÉRY Anma Toplantısı Bildirileri
  • Onuncu Yılında Türkiye’de Genel Ağ
  • Prozodi (Bürün Bilimi) ve Konuşma Çalıştayı Bildirileri
  • Salgın Terimleri ve Türkçe Bilgi Şöleni: Türk Dil Kurumu
  • Süreli Yayınlar Veri Tabanı
  • TDK Üyeleri
  • Türk Dil Bilgisi Toplantıları – 2 Türkiye Türkçesi Ses ve Şekil Bilgisi Bildiriler
  • Türk Dil Bilgisi Toplantıları-I Birleşik Fiil Bildiriler ve Tartışmalar
  • Türk Dilinin ve Edebiyatının Yayılma Alanları Bilgi Şöleni Bildirileri
  • Türk Dünyasında Ortak Dil Türkçe Bilgi Şöleni
  • Türk Edebiyatında Mizah
  • Türkçe ve Çeviri Sorunları Çalıştayı
  • Türkçe-Arapça / Arapça-Türkçe Karşılıklar Kılavuzu
  • Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Üzerine Konuşmalar
  • Türkçenin Eğitimi-Öğretiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar
  • Türkçenin Ekranla İmtihanı
  • Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri
  • Türkiye Türkçesinde Adlarla Ön Adların Birliktelik Kullanımı ve Eş Dizimi Sözlüğü
  • Uluslararası Eski Türkiye Türkçesi Toplantısı Bildirileri
  • Uluslararası Kutadgu Bilig Kurultayı Bildirileri
  • Uluslararası Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Bilgi Şöleni: Teknoloji Tabanlı Öğretim
  • ULUSLARARASI “TÜRK DÜNYASINDA MİLLÎ MÜCADELE VE EDEBİYAT” SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ
  • V. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri
  • VII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı (I. Cilt)
  • VII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı (II. Cilt)
  • VIII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı (I. Cilt)
  • VIII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı (II. Cilt)
  • Yunus Emre’nin Vefatının 700. Yıl Dönümü Anısına Uluslararası Türkçenin Anadolu’da Yazı Dili Oluşu Sempozyumu

Logo

Gezinme
  • Ana Sayfa
  • Hakkımızda
    • Görev ve Hedef
    • Tarihçe
    • Önceki Başkanlarımız
    • Başkan
    • Başkan Yardımcısı
    • TDK Üyeleri
    • Teşkilat Şeması
    • Bilgi Edinme Hakkı
    • Strateji Geliştirme
    • Mevzuat
    • Kamu Hizmetleri Standartları Tablosu
  • Yayınlar
    • Türk Dili Dergisi
    • Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi
    • Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten
    • Süreli Yayınlar Veri Tabanı
    • Makale ve Kitap Gönder
    • Türk Dil Kurumu Yayınları
    • Yeni Yayınlar
    • Satıştaki Yayınlar
    • E-Kitaplar
    • Basım Kuralları
    • Genel Dağıtımcılarımız
  • Bütünleşik Bilgi Sistemi
    • Etkinlik ve Destek Sistemi (EDSİS)
    • Bilimsel Proje Sistemi (PROSİS)
    • Yayın Takip Sistemi (YAYSİS)
    • Bildiri Yönetim Sistemi
    • Türk Dil Kurumu E-posta
    • Elektronik Belge Yönetim Sistemi(EBYS)
  • Kütüphane
    • Kütüphane Hakkında
    • AYK Toplu Katalog
    • Katalog Taraması
    • El Yazmaları ve Nadir Eserler
  • Sözlükler
  • Atatürk Köşesi
    • Nutuk Veri Tabanı
    • Fotoğraflar
    • Afet İnan’dan Atatürk’le İlgili Anılar
    • Atatürk’ün Vasiyeti
    • Çeşitli Yazılar
    • TDK Yayınlarında Atatürk
    • Türk Dili dergisinde Atatürk
    • Mustafa Kemal Atatürk Veri Tabanı(ATAM)
  • İletişim

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

Yazım Kuralları

1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yar­dımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var ol­mak, yok etmek, yok olmak vb.

2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğ­ramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı, ton balığı, yılan balığı; acı balık, bıyıklı balık, dikenli balık vb.

ardıç kuşu, arı kuşu, çalı kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, saka kuşu, tarla kuşu, yağmur kuşu; alıcı kuş, boğmaklı kuş, makaralı kuş vb.

ağustos böceği, ateş böceği, cırcır böceği, hamam böceği, ipek böceği, uçuç böceği, uğur böceği; ağılı bö­cek, çalgıcı böcek, sümüklü böcek vb.

at sineği, et sineği, meyve sineği, sığır sineği, su sineği, uyuz sineği vb.

deniz yılanı, ok yılanı, su yılanı; Ankara keçisi, dağ keçisi, yaban keçisi; fındık faresi, tarla faresi; dağ sıçanı, tarla sıçanı; Beç tavuğu, dağ tavuğu; ada tavşanı, yaban tav­şanı; kaya örümceği, şeytan örümceği; bal arısı, yaprak arısı; Pekin ördeği, deniz ördeği; Ankara kedisi, bozkır kedisi; Afrika domuzu, yer domuzu vb.

b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

ayrık otu, beşparmak otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse otu, pisipisi otu, taşkıran otu, yüksük otu; acı ot, sütlü ot vb.

ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği, küpe çiçeği, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği, yıldız çiçeği; ölmez çiçek vb.

avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, öd ağacı, pelesenk ağacı, tespih ağacı vb.

altın kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök vb.

dağ elması, yer elması; çalı dikeni, deve dikeni; köpek üzümü, kuş üzümü; çakal armudu, dağ armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can eriği, gövem eriği; kuzu mantarı, yer mantarı; su ka­mışı, şeker kamışı; dağ nanesi, taş nanesi; ayı gülü, Japon gülü; Antep fıstığı, çam fıstığı; sırık fasulyesi, soya fasulyesi; Amerikan bademi, taş bademi; Afrika menek­şesi, deniz menekşesi; Japon sarma­şığı, kuzu sarmaşığı; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kayısı ku­rusu; kaya sarımsağı, köpek sarımsağı; şeker pancarı, yaban pancarı vb.

kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm vb.

UYARI: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçi­çeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.

c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:

alçı taşı, bileği taşı, çakmak taşı, Hacıbektaş taşı, ki­reç taşı, lüle taşı, Oltu taşı, sünger taşı, yılan taşı; buzul taş, damla taş, dikili taş, kayağan taş, yaprak taş vb.

arap sabunu, el sabunu; kahve değirmeni, yel değirmeni; kahve dolabı, su dolabı; müzik odası, oturma odası; duvar saati, kol saati; duvar takvimi, masa takvimi; kriz masası, yemek masası; itfaiye aracı, kurtarma aracı; masa ör­tüsü, yatak örtüsü; el kitabı, okuma kitabı; Frenk gömleği, İngiliz anahtarı, İngiliz si­cimi; alt geçit, tüp geçit, üst geçit; çekme demir, çekme kat, dolma kalem, dönme dolap, kesme kaya, toplu iğne, vurmalı çalgılar, vurmalı sazlar, yapma çiçek vb.

afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu vb.

ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler: Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.

d. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik ke­limeler: açık oturum, açık öğretim, ana dili, Ay tutulması, baş ağrısı (hastalık), baş belası, baş dönmesi, çıkış yolu, çözüm yolu, dil birliği, din birliği, güç birliği, iş birliği, iş bölümü, madde başı, ses uyumu, yer çekimi vb.

e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, toprak bilimi, yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi, ses bil­gisi, şekil bilgisi vb.

f. Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: göz yuvarı, hava yuvarı, ısı yuvarı, ışık yuvarı, renk yuvarı, yer yuvarı; hava küre, ışık küre, su küre, taş küre, yarı küre, yarım küre vb.

g. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler: bohça böreği, talaş böreği; ba­dem yağı, kuyruk yağı; arpa suyu, maden suyu; tulum peyniri, beyaz peynir; Adana kebabı, tas kebabı; İnegöl köftesi, İzmir köftesi; ezogelin çorbası, yoğurt çorbası; irmik helvası, koz helva; acı badem kurabiyesi; Kemalpaşa tatlısı, yoğurt tatlısı; ba­dem şekeri, kestane şekeri; balık yumurtası, lop yumurta vb.

burgu makarna, yüksük makarna; kakaolu kek, üzümlü kek; çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, sivri biber; esmer şeker, kesme şeker; süzme yoğurt; yarma şeftali; kuru yemiş vb.

ğ. Gök cisimleri: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuy­ruklu yıldız; gök taşı, hava taşı, meteor taşı vb.

h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler: patlak göz, süzgün göz; aşık kemiği, elmacık kemiği; serçe parmak, şehadet par­mağı, yüzük parmağı; azı dişi, köpek dişi, süt dişi; kuyruk sokumu, safra kesesi; çatma kaş, takma diş, takma kirpik, takma kol; ekşi surat, kepçe surat; gaga burun (kimse), karga burun, kepçe kulak vb.

ı. Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hay­van ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler: çetin ceviz, çöpsüz üzüm; eski kurt, sarı çıyan, sağmal inek; eski toprak, eski tüfek, kara maşa, sapsız balta, ça­kır pençe, demir yumruk, kuru kemik vb.

i. Zamanla ilgili birleşik kelimeler: bağ bozumu, gece yarısı, gün or­tası, hafta başı, hafta sonu vb.

3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tam­laması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır: bakar kör, çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, yeter sayı; çıkmaz sokak, geçmez akçe, görünmez kaza, ölmez çiçek, tükenmez kalem; akan yıldız, doyuran buhar, uçan daire vb.

4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamla­ması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, portakal rengi, saman rengi; ateş kırmızısı, boncuk mavisi, çivit mavisi, gece mavisi, limon sa­rısı, safra yeşili, süt kırı vb.

5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır: açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil vb.

6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Yukarı Ayrancı, Orta Anadolu, Orta Asya, Orta Doğu, İç Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.

7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır: Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı; Nene Hatun Caddesi; Fevzi Çakmak Sokağı, Cemal Nadir Sokağı; Koca Mustafapaşa; Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi vb.

8. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan bir­leşik kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.

9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb.

10. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluştu­rulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: alt kurul, alt yazı; üst kat, üst küme; ana bilim dalı, ana dili; ön söz, ön yargı; art damak, art niyet; arka plan, arka teker; yan cümle, yan etki; karşı görüş, karşı oy; iç sa­vaş, iç tüzük; dış borç, dış hat; orta kulak, orta oyunu; büyük dalga, büyük defter; küçük harf, küçük parmak; sağ açık, sağ bek; sol açık, sol bek; peşin fikir, peşin hüküm; bir gözeli, bir hücreli; iki anlamlı, iki eşeyli; tek eşli, tek hücreli; çok düzlemli, çok hücreli; çift ayaklılar, çift kanatlılar vb.

Paylaş:
  • tweet

Haber Belgeliği

  • Misafirimiz: Uluslararası Vizyon Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Vecdi CAN

    Kuzey Makedonya Uluslararası Vizyon…

    Tarih: 18 Ocak 2023

  • Misafirimiz: Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Prof. Dr. Şahin MUSTAFAYEV

    Uluslararası Türk Akademisi Başkanı…

    Tarih: 17 Ocak 2023

  • Türk Dili Dergisinin Ocak Sayısı Yayımlandı

           …

    Tarih: 2 Ocak 2023

  • 2023 Yılı Lisansüstü Burs Sonuçları Açıklandı

      Kurumumuz tarafından 2023…

    Tarih: 29 Aralık 2022

  • Misafirlerimiz: Özel Yıldız Sınav Anadolu Lisesi Öğrencileri

    Özel Yıldız Sınav Anadolu…

    Tarih: 22 Aralık 2022

Duyuru Belgeliği

  • “6. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı” Bildiri Özeti Gönderme Tarihi Güncellendi.

    12-14 Mayıs 2023 tarihlerinde Elâzığ’da…

    Tarih: 13 Ocak 2023

  • Post thumbnail

    E-Mağaza Hakkında Duyuru

      E-mağazamız bakım çalışmaları sebebiyle…

    Tarih: 30 Aralık 2022

  • Lisans Bursları Sonuç Duyurusu

    Kurumumuz tarafından Atatürk Kültür, Dil…

    Tarih: 29 Kasım 2022

  • Yüksek Lisans ve Doktora Bursları Başvuru Değerlendirme ve Mülakat Duyurusu

    Atatürk Kültür, Dil ve Tarih…

    Tarih: 25 Kasım 2022

Bağlantılar

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu

Türk Tarih Kurumu

Atatürk Kültür Merkezi

Atatürk Araştırma Merkezi

Bilgi Edinme Başvurusu İçin

Diğer Bağlantılar

Sayfalarda Ara

Türk Dili Yılı

gorsel_-1
gorsel_-2
gorsel_-3
gorsel_-4
gorsel_-5
gorsel_-6
gorsel_-8
gorsel_-9
Atatürk Bulvarı No.: 217 06680 Kavaklıdere/ANKARA Telefon: +90 (312) 457 52 00 – Belgegeçer: +90 (312) 468 07 83